DÍA DE ROSALÍA
O sentimento do emigrante.
Como cada 24 de febreiro, lembramos a Rosalía de Castro na data do seu nacemento. Reler a Rosalía é sinónimo de relernos a nós mesmos: a fondura das súas palabras é reflexo do que, nalgún intre da vida, podemos sentir todos nós.
Este curso queremos achegarnos ós sentimentos que puideron sentir Magallanes e Elcano durante a súa longa viaxe. Seguro que houbo intres moi felices. Pero tamén houbo momentos de desalento, de morriña, de lembranza do que se deixa atrás.
Porque Magallanes e Elcano foron navegantes e descubridores. Pero, necesariamente, tiveron que experimentar as sensacións dos emigrantes. Algo que Rosalía reflicte á perfección no seu longo poema titulado Pra Habana.
Imos desentrañalo coa axuda dun grupo musical chamado O val das mouras. Trátase dunha formación folk especializada, precisamente, en musicar a poesía de Rosalía.
Comezamos... pechando os ollos. Escoitade atentamente os 30 primeiros segundos deste vídeo. Imaxinade onde podemos estar.
Se pechamos os ollos, atopámonos no peirao do Parrote, na cidade da Coruña, onde os emigrantes que marchan para A Habana agardan a saída do barco que os levará hacia unha vida prometedora. Pero se abrides os ollos descubrides que só se trata de efectos producidos por dous instrumentos: un violonchelo e unha caixa de area.
O poema ten cinco partes que nos levan por distintos estados emocionais.
1. A despedida de todas as posesións.
Para marchar, o emigrante vende todo o que posúe. Incluso renuncia ó seu amor. Queda só co posto.
(Escoita o vídeo ata o minuto 1:15)
Vendéronlle os bois,
vendéronlle as vacas,
o pote do caldo
i a manta da cama.
Vendéronlle o carro
i as leiras que tiña;
deixárono sóio
coa roupa vestida.
"María, eu son mozo,
pedir non me é dado;
eu vou polo mundo
pra ver de ganalo.
Galicia está probe,
i á Habana me vou...
¡Adiós, adiós, prendas
do meu corazón!"
vendéronlle as vacas,
o pote do caldo
i a manta da cama.
Vendéronlle o carro
i as leiras que tiña;
deixárono sóio
coa roupa vestida.
"María, eu son mozo,
pedir non me é dado;
eu vou polo mundo
pra ver de ganalo.
Galicia está probe,
i á Habana me vou...
¡Adiós, adiós, prendas
do meu corazón!"
2. A soidade. A incerteza do futuro.
Na despedida dos familiares, o emigrante faise o forte. Pero cando, finalmente, está só, non pode deixar de sentir temor ante un futuro que descoñece e que presente negro.
(Escoita ata o minuto 2:36)
Cando ninguén os mira,
vense rostros nubrados e sombrisos,
homes que erran cal sombras voltexantes
por veigas e campíos.
Un, enriba dun cómaro
séntase caviloso e pensativo;
outro, ó pe dun carballo queda imóvil,
coa vista levantada hacia o infinito.
Alǵun, cabo da fonte recrinado,
parés que escoita atento o murmurío
de augua que cai, e eisala xordamente
tristísimos sospiros.
¡Van a deixá-la patria...!
Forzoso, mais supremo sacrificio.
A miseria está negra en torno deles,
¡ai!, ¡i adiante está o abismo...!
No peirao do Parrote, onde mañá embarcarán. As ondas golpean o casco do barco. Os homes están inquedos. Que lles deparará o futuro? Marchan para facérense ricos. Mais moitos rematarán no cemiterio, máis pobres do que marchan. Todo é angustia.
(Escoita ata o minuto 5:46)
O mar castiga bravamente as penas,
e contra as bandas do vapor se rompen
as irritadas ondas
do Cántabro salobre.
Chilan as gaviotas
¡alá lonxe...!, ¡moi lonxe!,
na prácida ribeira solitaria
que convida ó descanso i ós amores.
De humanos seres a compauta línea
que brila ó sol adiántase e retórcese,
mais preto e lentamente as curvas sigue
do murallón antigo do Parrote.
O corazón apértase de angustia,
óiense risas, xuramentos se oien,
i as brasfemias se axuntan cos sospiros...
¿ÓNde van eses homes?
Dentro dun mes, no simiterio imenso
da Habana, ou nos seus bosques,
ide ver qué foi deles...
¡No eterno olvido para sempre dormen!
¡Probes nais que os criaron,
i as que os agardan amorosas, probes!
4. Esperanza.
Deixemos a anguria fóra! Mañá estes homes marcharán para A Habana. Cómpre ser optimistas, esquecer os malos presaxios e deixar oco á esperanza.
(Escoita ata o minuto 6:56)
"¡Ánimo, compañeiros!
Toda a terra é dos homes.
Aquel que non veu nunca máis que a propia,
a iñorancia o consome.
¡Áńimo! ¡A quen se muda Dio-lo axuda!
¡I anque ora vamos de Galicia lonxe,
verés desque tornemos
o que medrano os robres!
Mañán é o día grande, ¡á mar, amigos!
¡Mañán, Dios nos acoche!"
¡No sembrante a alegría,
no corazón o esforzo,
i a campana armoniosa da esperanza,
lonxe, tocando a morto!
5. O lamento dos que quedan.
As nais, a nai terra, Galicia, quedan desoladas ante a partida dos fillos que, quizais, nunca máis volverán ver.
Éste vaise i aquél vaise,
e todos, todos se van.
Galicia, sin homes quedas
que te poidan traballar.
Tes, en cambio, orfos e orfas
e campos de soledad,
e nais que non teñen fillos
e fillos que non tén pais.
E tes corazóns que sufren
longas ausencias mortás,
viudas de vivos e mortos
que ninguén consolará.
Imaxe: JOSÉ BOUCHET. A Rosalía Castro, no duodécimo aniversario do seu pasamento, os galegos redidentes na República Arxentina. En Wikimedia Commons. Dominio público.
Comentarios